Een project over de symbolische en ruimtelijke kwaliteiten van de bibliotheek.

De bibliotheek als ruimte die de kerntaken van de bibliotheek als instituut cultiveert.

De bibliotheek als een ruimte die lijkt op de ervaring van het lezen zelf, een ruimte die een afstand biedt, buiten het alledaagse voor kennismaking met andere verhalen, andere geschiedenissen en andere culturen.

Opgave

Sinds de jaren ‘60 is er een verval te zien in de ruimtelijke kwaliteiten van de openbare bibliotheek. Door de opkomende modernisering en welvaart veranderde de publieke leeszalen in uitleenbibliotheken die meer leken op een magazijn dan een publiek gebouw. De rol van de openbare bibliotheek, het beschikbaar maken van kennis en informatie, werd ingehaald door de uitvinding van het internet en de daaropvolgende technologische ontwikkelingen zoals de smartphone. Hierdoor heeft er een delocalisering van kennis en informatie plaatsgevonden, vanaf elk apparaat met internettoegang is het nu mogelijk een scala aan bronnen te raadplegen die men nooit in een enkele fysieke collectie zou kunnen huisvesten. De bibliotheek kon de ontwikkelingen maar moeilijk bijhouden, met dalende uitleencijfers als gevolg. Als reactie op de dalende cijfers en de daaropvolgende bezuinigingen werden lokale wijkvestigingen teruggebracht tot servicepunten; vaak niet meer dan een boekenkast in de entreehal een supermarkt.

De laatste jaren is er weer een vernieuwde belangstelling voor de bibliotheek als plek. De bibliotheek als zogenaamde ‘third place’, een aantrekkelijke plek naast het huis en werk of school om te verblijven. In de praktijk zijn dit type bibliotheken echter niet meer dan gestylde uitleenbibliotheken. De trendy aankleding die het interieur populair en comfortabel moet maken, is na een paar jaar door een nieuwe trend weer aan vervanging toe. Retailtechnieken worden ingezet om de bezoekers te verleiden. De logica van consumptie wordt geïntroduceerd in de bibliotheek waardoor het soms onduidelijk is of je in een hip café, een woonboulevard of in de bibliotheek bent. De focus ligt op de aankleding van de bibliotheek om deze weer relevant te maken, terwijl de ruimtelijke architectonische kwaliteiten van de bibliotheektypologie verloren zijn gegaan.

Met dit afstudeerproject is de bibliotheek benaderd als plek, vanuit de historische ontwikkeling van de bibliotheektypologie. Door de veranderingen van de bibliotheek in relatie tot de maatschappelijke ontwikkelingen te bestuderen is te zien hoe veerkrachtig de functie van de bibliotheek is. Tegelijkertijd zijn er tijdloze kenmerken te ontdekken die van grote symbolische waarde zijn voor de beleving van de ruimte van de bibliotheek, die door de geschiedenis heen altijd een belangrijke rol hebben gespeeld.

Middels een hedendaags ontwerp voor een wijkbibliotheek in Crooswijk, vertelt dit project een geschiedenis van de bibliotheek en biedt een architectonische visie op de bibliotheek in de stad. Het ontwerp biedt een variëteit aan architectonische ruimtes, van groots en publiek tot klein en besloten. Deze ruimtes bieden plek aan een breed scala aan bibliotheektaken afhankelijk van de blijvend veranderende rol van het instituut. Of dit nu het bewaren en beschikbaar stellen van boeken is, het agenderen van maatschappelijke onderwerpen en het stimuleren van het gesprek, of het bieden van een plek voor reflectie.