Vrijdag 8 juli om 14u00 vindt de slotpresentatie plaats van Montei di Matteo (Architectuur) met als onderwerp “Tettonica Vernacolare “.

Commissie:

Voorzitter                           : Sjoerdieke Nicolson-Feenstra (RAvB)
Mentor                               : Antoine van Erp (Matter Makers)
Externe criticus                  : David Habets (RAAAF)
Toegevoegde criticus         : Robert-Jan de Kort (De Kort Van Schaik)

Afstudeerdatum en locatie:
Vrijdag 8 juli om 14u00
Locatie: Shanti’s RAVB, directiekade 23, 3089 JA, Rotterdam

Tettonica Vernacolare
Een alternatief voor de omgang met het agropastoraal erfgoed in de Majella

Ik neem je mee naar het Apennijnse berglandschap met zijn romantische pittoreske dorpjes en wilde
natuur. Mijn familie komt uit het kleine bergdorpje Roccamorice, gelegen op een rotsachtige uitloper
in de Majella. De naam stamt af van een begrip uit een oud Italiaans dialect waarmee het droog
stapelen van stenen muren wordt aangeduid. Het is een plek waar ik al vanaf kleins af aan kom en die
mij erg inspireert.

Sinds 2021 staat de Majella op de lijst van het UNESCO werelderfgoed. Deze erkenning gaat gepaard
met een grote verantwoordelijkheid, namelijk het zorg dragen voor het gebied. Helaas gaat dat
wereldwijd nog niet overal goed. De UNESCO titel wordt ook misbruikt, bijvoorbeeld om extensief
toerisme te promoten, of om politieke en economische belangen te waarborgen, dat ten koste gaat van
de instandhouding van het erfgoed.

Dit project presenteert een alternatief voor de omgang met cultureel erfgoed in het Majella gebergte in
Italië, met het ontwerp van de Taverna, Observatorio en Rifugio. Hierin vervult de eeuwenoude
agropastorale cultuur van het Abruzzese herderschap een belangrijke rol. De Majella is de berg van de
transhumance, via de ’tratturi-sporen’, dwaalden Abruzzese herders met hun kudde door de valleien,
dorpen en kleine steden. Het zijn deze ‘groene snelwegen’ die de hedendaagse verbindingen tussen
afgelegen bergdorpen en steden hebben bepaald. Het in stand houden van deze kwetsbare
herderscultuur vormt een van de grootste uitdagingen in de Apennijnen. Sporadisch zie je nog het
oude pastorale beeld waarbij de herder zij aan zij met zijn vreedzame kudde dieren door de bergen
wandelt. Maar voor hoe lang nog?

Het verdwijnen van de Abruzzese herder heeft directe gevolgen voor het gekoesterde beeld van het
idyllische berglandschap. De herders zijn namelijk de enige echte bewakers van het cultureel en
natuurlijk erfgoed van de Majella. Begrazing van het landschap zorgt voor een rijke biodiversiteit en
de cultuur voorziet nog steeds in het levensonderhoud van de bevolking die in afgelegen gebieden
leeft.

Tettonica Vernacolare presenteert drie ontwerpen. De gemeenschappelijke deler is dat het
bouwmateriaal bestaat uit lokale kalksteen en alle interventies onderdeel zijn van de agropastorale
cultuur en de ‘’tratturi-route’’ door het landschap. Het eerste ontwerp is de Taverna, een plek waar de
agropastorale keuken een belangrijke rol vervult. Hier kunnen wandelaars even rusten en eten om aan
te sterken na een uitputtende tocht. Het tweede ontwerp is het Observatorio. De Majella kent mede
dankzij het herderschap een enorme rijkdom aan flora wat de afgelopen eeuwen veel aandacht heeft
opgewekt bij plantwetenschappers, biologen en kunstenaars. Het is een werkomgeving voor
plaatsgebonden ecologisch onderzoek en tentoonstellingen diep in de bergen van de Majella. De
laatste interventie richt zich op het ontwerp van de Rifugio, ofwel een schuilplaats, die kan worden
gebruikt door bergbeklimmers. Hiermee wordt verwezen naar de droog gestapelde stenen
herdersschuilplaats, de tholos, een architectonisch en ingenieus fenomeen dat veelvuldig voorkomt in
het landschap.

Samen vormen de ontwerpen een pleidooi voor de herwaardering van de agropastorale cultuur. De
lokale bouwtechniek, eetcultuur, flora en fauna die nu door UNESCO geprezen worden, zijn
onlosmakelijk met het Abruzzese agropastoralisme verbonden.
De drie ruimtelijk interventies belichamen de betekenis van dit gebied en de cultuur en dragen bij aan
de bescherming ervan met nieuwe vormen van dialoog tussen mens en landschap