Op zaterdag 23 november vond de uitreiking van de Studenten Maaskantprijs 2024 plaats op de Academie, tijdens RAVB WERK Afstudeertentoonstelling 23/24 en Tentoonstelling Studenten Maaskantprijs 2024. Een dag na de uitreiking van de Grote Maaskantprijs aan NL2120.

De Studenten Maaskantprijs is in 1969 ingesteld door architect Huig Maaskant, medeoprichter van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. De prijs is een stipendium van € 2.000 en wordt jaarlijks uitgereikt. De prijs stelt zich ten doel jaarlijks een student te onderscheiden die ‘door kwaliteit en karakteristiek van het studieresultaat een (culturele) bijdrage heeft geleverd aan onderwijs, onderzoek en praktijk van de architectuur of stedenbouw.’ Dit brengt het uitgangspunt van de prijs mooi in beeld want het is dus niet alleen de opleiding die de student iets te bieden heeft maar het is – ook andersom – de student die een bijdrage kan leveren aan de opleiding. Dit alles speelt zich af binnen de bredere context van uitwisseling tussen opleiding en praktijk die zo kenmerkend is voor het onderwijs aan de Academie van Bouwkunst. Op voordracht van de studenten, wordt uit elke studio één project genomineerd voor de Studenten Maaskantprijs. Vervolgens hebben juryleden Duzan Doepel, Maartje Kool, Cor Geluk, Luisa Jacobse en Robbert de Vrieze, alumni van de academie de winnaar geselecteerd. 

Juryrapport Studenten Maaskantprijs 2024

Niet is humaner dan de mens als maker

Het is 2024. Een jury die zich buigt over het werk van een aanstormende generatie architecten en stedenbouwkundigen, zou misschien geavanceerde technologieën verwachten, Big Data en – toch op zijn minst– AI. Maar uit de nominaties voor de Studenten Maaskantprijs 2024 komt een heel ander beeld naar voren, dat van aandacht, empathie en hands-on experimenteren. Hier toont zich de humane ontwerper die geëngageerd is en durft te maken.

Het spreekt de jury aan. De wereld is complex, vraagstukken zijn gelaagd en er speelt een veelvoud aan perspectieven, krachten en kennis in het ruimtelijk domein. De negentien inzendingen van dit jaar laten zien hoe ontwerpers hun ruimtelijk gereedschap inzetten om uit het hoofd en voorbij de woorden te komen, en bij te dragen door te doen en te maken. Soms gaat het daarbij om een toekomstperspectief, soms om een feitelijk bouwwerk of product, maar het kan ook een belevenis zijn die op touw wordt gezet of een strategie die in de praktijk wordt ontwikkeld.

In de inzendingen van 2024 ziet de jury aandacht voor mensen en zaken die in onze samenleving onder druk zijn komen te staan: gemarginaliseerde groepen; lastige plekken, geschiedenissen en gebouwen; maar ook de natuur en de democratie. De ontwerpers van 2024 zijn niet bang voor die weerbarstige realiteit, maar stillen hun nieuwsgierigheid en gaan vrolijk of serieus het experiment aan. Het resultaat is een rijkdom aan observaties, experimenten en ontwerpen.

De breedte in thematiek en benaderingen was reden voor een shortlist van maar liefst vijf inzendingen waarvan er een wordt bekroond met de Studenten Maaskantprijs 2024. [De titels van de shortlist linken door naar meer informatie over het project van de studenten.]

 

Het Waterkathedraalconcert (shortlist)

Dat de werkelijkheid vele malen meeslepender is dan we ons realiseren, is een hoopvolle observatie die Het Waterkathedraalconcert bij de beschouwer, of misschien beter gezegd, de deelnemer te weeg brengt. Hoewel de jury het project te zien kreeg in de vorm van een video, tekeningen en schema’s, heeft het feitelijke werk een dag lang bestaan op een zonnige zaterdag in juni. Op een locatie met de sprookjesachtige naam Pad van duizend Tree, vlak naast de A20 in Rotterdam, bevindt zich een spoorviaduct waarvan de kolommen in het water staan. Dit objet trouvé werd ingezet voor een theatrale architectonische ervaring waarbij deelnemers zich in een waadpak tot ver en diep in deze waterkathedraal konden begeven. Het bleek een rite de passage waarin zij, met elke stap, verder van de begane paden weken, en dieper in koel en troebel water terecht kwamen om daar verstilling te vinden, de wind te horen ruisen en op ooghoogte te staan met de vogels in het riet. De fysieke ingreep bleef hier beperkt tot een provisorisch trapje om het water in te komen, de mentale impact was een re-sensibilisering voor de zintuigelijke werkelijkheid. ‘We moeten niet vergeten dat de werkelijkheid een symfonie is van geluiden en ervaringen’, een boodschap die zelfs de presentatie op papier en video wist over te brengen. Reden voor de jury om Het Waterkathedraalconcert een plek te geven op de shortlist. 

Naam student: Corné bij de Vaate Studio: Scènes in Stadspark West Docenten: Anne Karin ten Bosch, Willemijn Lofvers en Elian Somers

De Verbindende Route (shortlist)

De stad is niet altijd voor alle bewoners. Zo lopen vrouwen aanzienlijk meer risico’s dan mannen als zij zich in het donker op straat begeven, bijvoorbeeld in de Rotterdamse wijk Feijenoord. Voor hun project de Verbindende Route wisten Ramakers en Skrabanja via een ‘ladies only’ hardloopgroep contact te leggen met jonge vrouwelijke wijkbewoners van Feijenoord. Het gezamenlijke hardlopen bood aanleiding voor gesprekken en het uitwisselen van ervaringen in het publieke domein. Toen bleek dat veel vrouwen zich ‘s avonds onveilig voelden in de wijk en daarom zelfs binnen bleven, ontstond het idee voor de Verbindende Route: een veilig en vrouwvriendelijk hardloopparcours door de wijk. De route bood aanleiding voor een hele reeks interventies in de publieke ruimte variërend van verlichting, tot groen en straatmeubilair die de publieke ruimte ook ‘s avonds veilig en toegankelijk moeten maken. De jury is onder de indruk van de omvang van dit project dat maar liefst twaalf posters telt met een enorme hoeveelheid zorgvuldig uitgewerkte ingrepen. Toch vindt de jury vooral de aanpak van dit project voorbeeldstellend: een traject waarin de ontwerpers niet zomaar iets kwamen ‘halen’ bij wijkbewoners maar via een gezamenlijke beoefende activiteit banden zijn aangegaan en een samenwerking wisten op te zetten. Het hardlopen bood de inhoudelijke basis voor een nieuw narratief waarmee Feijenoord zich kan ontwikkelen tot een plek waar de aanwezigheid van vrouwen ’s avonds op straat normaal wordt. Een belangrijk doel zo vindt ook de jury. Ze geeft het project een plaats op de shortlist.

Naam student: Fé Ramakers en Floor Skrabanja Studio: Hef in eigen handen Docenten: Dirk Verhagen en Claire Oude Aarninkhof

[Re]Start in Wedding (shortlist)

De jury ziet grote kwaliteit in de observatie van de bestaande stad die de basis vormt voor het project [Re}Start in Wedding. Van Adrichem en Beekman besloten de Berlijnse wijk Wedding in al zijn kwaliteiten en uitdagingen te accepteren in plaats van te kiezen voor wensdenken en wegpoetsen. Zij raakten vooral geboeid door de omgeving van Leopoldplatz, waar gemarginaliseerde groepen zoals vluchtelingen en dak- en thuislozen niet werden verjaagd maar samen met een mix van migranten, creatieven en starters de wijk bevolkten. Hoewel dat niet zonder problemen en overlast verliep, waren de ontwerpers hier wel ter plaatse voordat de typisch hoogstedelijke gentrificatie-reflex in werking kon treden. En daarmee was er de mogelijkheid voor een experiment om ruimte te delen en samen te leven, en over de gehele maatschappelijke breedte kansen te delen. Het plandeel van Van Adrichem werkt nadrukkelijk met de bestaande omgeving. De leegstaande kerk wordt hier getransformeerd tot een multifunctionele buurthub voor wijkbewoners, organisaties en vrijwilligers waar niet alleen hulp wordt geboden maar ook ruimte is voor ontmoeting. Het Leopoldplein werd herontworpen tot een publieke ruimte voor alle seizoenen met ruimte voor alle gebruikers. Beekman voegt in zijn plandeel nieuwe huisvesting voor vluchtelingen toe. Door ook ruimte te maken voor gedeelde buurtfuncties en collectieve activiteiten, ontstaat er gelegenheid voor terloopse ontmoetingen tussen alle wijkbewoners zodat een nieuwe gemeenschap kan ontstaan. Je zou het optimisme van dit plan als naïef kunnen bestempelen, maar de jury ervaart het als een verademing en herkent bovendien het vakmanschap. Ook dit project kreeg een plek op de shortlist.

Naam student: Pim van Adrichem en Dennis Beekman Studio: We Own The City: Berlin Docenten: Giacomo Gallo, Robert Younger, Mira Nekova en Andrea Verdecchia

  

Samen Alleen (shortlist)

De jury ziet een intrigerend woonexperiment dat tegelijkertijd speculatief en realistisch van aard is. Samen Alleen levert een eigengereide bijdrage aan het huidige woondebat dat draait om aantallen woningen, woonkosten en betaalbare vierkante meters. Zelf schroeft Clerks in zijn project niet alleen het aantal vierkante meters maar zelfs het aantal kubieke meters terug tot de kleinst mogelijk woonvorm. Daarbij laat hij zich niets gelegen liggen aan wetten en praktische bezwaren maar let hij wel op comfort in fysieke en psychologische zin. Waar eindigt knus en begint benauwend, hoort de jury hem bijna denken De zoektocht naar de kleinste schaal voor optimaal wooncomfort eindigt in het project Samen Alleen in een serie retro-futuristische woonpods. Voorzien van afvoerschachten voor vuilnis en vuil wasgoed zijn ze als organen gepositioneerd in een woonlandschap met collectieve voorzieningen zoals een werkruimte, moestuin, kroeg en wasserette. De rechttoe rechtaan vormgegeven buitengevels vormen een raadselachtig contrast met de binnenwereld. Dit was voor de jury ook reden om het beoogde adres op te zoeken: een Rotterdamse jaren negentig wijk waar dit woongebouw zich met zijn onopvallende gevels moeiteloos zou voegen…ware het niet voor de maatvoering die opzettelijk en niet zonder humor alle perken te buiten gaat. Behalve een brede grijns levert dit project ook inspiratie op, ondersteund door een fijne collageachtige tekenstijl. De jury gaf het project een plek op de shortlist

Naam student: Remco Clerks Studio: Fragmenten van het Sublieme Alledaagse Docenten: Jesper Baltussen, Margit van Schaik, Hüsnü Yegenoglu en Alba Tavares Vanhoutte

Co*Haty, winnaar Studenten Maaskantprijs 2024

De jury herkent in Co*Haty overtuigend vakmanschap. Blom wist zijn ontwerpgereedschap hier optimaal in te zetten voor de ontwikkeling van een nieuwe co-housing typologie bestemd voor Oekraïense vluchtelingen. Daarmee wil hij de tweedeling tussen nieuwkomer en Rotterdammer verder laten vervagen en bijdragen aan de hyperdiverse Rotterdamse samenleving In zijn ontwerp voor deze woongemeenschap staat collectiviteit daarom centraal. De drie woonblokken rondom een zonnige, groene buitenruimte openen zich naar elkaar met door trappen verbonden houten galerijen van uiteenlopende breedte. Deze fungeren als verkeers- en verblijfsruimten waar ontmoetingen op vanzelfsprekende wijze zullen plaatsvinden. Blom regisseert daarmee wat hij zelf benoemt als ‘het gezamenlijk beleven van het alledaagse’. Naast woningen zijn er ook gemeenschappelijke ruimtes zoals professionele keukens, wasserette en ruimtes voor ontspanning en activiteiten. De jury is enthousiast over de wijze waarop het thema van collectiviteit is geabsorbeerd in het totale ontwerp en zich op alle schaalniveaus manifesteert. Zij is opgelucht dat in Co* Haty geen efficiënte woonoplossing voor vluchtelingen wordt geboden maar een intelligent ontworpen woonomgeving met spannende typologieën en collectieve ruimtes. De jury is ervan overtuigd dat zich dit doorvertaalt in wooncomfort en welzijn. Het draagt bij aan een inclusieve samenleving waarin mensen elkaar zien, begroeten en samen optrekken. De jury ziet in Co*Haty een Community of Care dat ook voor andere doelgroepen uitstekend zou kunnen werken en wijst het met groot genoegen aan als winnaar van de Studenten Maaskantprijs 2024.

Studenten Maaskantprijs 2024, Alain Blom, student Master Stedenbouw

Studio: Being Neighbours Docenten: Emma Lynn, Jeffrey Reule, Wesley Leeman en Annette Matthiessen

Genomineerden Studenten Maaskantprijs 2024 : Corné bij de Vaate (2x genomineerd), Linde Spuijbroek, Andy Hendrikman, Freek Voetman, Pim van Adrichem en Dennis Beekman, Hilde Fledderman, Anne Spanjaards, Floor Skrabanja (2x genomineerd), Fé Ramakers (2x genomineerd), Elias T’Joens, Joris Warndorff, Ceylan Kiliç, Remco Clerks, Thijmen Hilhorst, Romke Lap, Jacques Haaster en Alain Blom.

Jury Studenten Maaskantprijs 2024:  Alumni Duzan Doepel, Maartje Kool, Cor Geluk, Luisa Jacobse en Robbert de Vrieze. Voorzitter is Simone Drost, sinds 2021 voorzitter van de Stichting Vrienden van de Academie en architectuurhistoricus Catja Edens is auteur van het juryrapport. 

Voor het volledige juryrapport; volg deze link.

Ontwerpster sieraad Studenten Maaskantprijs Ilse van der Laan

Fotografie Beeldsmits (Luuk Smits)